Nisan 1919 – Türklerde yurtseverlik duygusu köksüz olduğu için…
Nisan 1919 Özet
Martın nisana bağlandığı gün bir İngiliz birliği Merzifon’u işgal etti.
1 Nisan 1919’da Fransız Le Temps gazetesinde yayımlanan İzmir kaynaklı haber şöyle bitiyordu:
“Türklerde yurtseverlik duygusu köksüz olduğu için artık bu kuvvete dayanamazlar.
Oysa Helenizm, gücünü ispatlamıştır.
Büyük bir Yunanistan, Güney Avrupa’nın ileri hatlarında Batı uygarlığının güçlü bir bekçisi olabilir.”
Padişahın İngiltere hükümetine başvurusu sürmekteydi.
2 Nisan 1919’da bu kez başvuruya İsviçre’de oturan Mahmut Muhtar Paşa aracılık yaptı ve İngiliz Dışişleri Bakanlığı’na bir mektup yazdı:
“Türkiye küçümsenecek bir güç değil, İngiltere Türkiye’yi kale haline getirmeli, padişah İngiliz siyasetinde kararlıdır”
İngiliz gizli belgelerinde yer alan 4 Nisan 1919 tarihli İngiliz Genelkurmay Başkanı Wilson’un yazısı ilginçtir.
Başbakan Lloyd George’a hitaben yazdığı resmi yazıda Orgeneral Wilson şöyle diyordu:
“Yunan kuvvetlerinin Anadolu ve Trakya’da daha ileriye gitmesine izin vermeyelim.
Yunanistan, Barış Konferansı kararlarını zorla uygulatma gücüne sahip değil.
Bu ilerde daha da zorlaşacak.
Ateşkes antlaşmasının Türkiye’ye uygulanmasında aşırı gidilmiştir” diyordu.
Mondros Mütarekesi’nden hemen sonra İngilizler tarafından işgal edilen Kuzey Irak’taki Musul ve Zaho’da durum karışmaya başlıyordu.
Musul’un kuzeyinde, Zaho’da, Kürtler İngilizlere karşı isyan etti, İngiliz Yüzbaşı Pearson öldürüldü.
Bunun üzerine, Damat Ferit hükümeti daha önce Amiral Calthorpe’nin bir başvurusundan yararlanarak Malatya, Diyarbakır ve Siirt’te bulunan 13. Kolordu’ya bağlı ufak kalmış kimi birlikleri Kürtlerin üzerine göndermek istedi.
İngilizler bu öneriyi, Türklerin yardımını kabul etmek İngilizlerin güçsüzlüğüne kanıt olur, düşüncesiyle kabul etmedi.
7 Nisan 1919’da hükümetten İçişleri Bakanı Cemal Bey ayrıldı, yerine Posta Telgraf Bakanı Mehmet Ali Bey getirildi.
Onun gelişi Mustafa Kemal’in önünü açacaktı.
8 Nisan 1919’da özel Divan-ı Harp mahkemesi eski Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey’i Ermeni göç ettirme olayında suçlu bularak idama mahkum etti.
10 Nisan’da da bu karar infaz edildi.
12 Nisan 1919’da İngilizler Kars’ı işgal ettiler.
14 Nisan 1919’da İnebolu’ da Rum çetelerine karşı milis kuvveti (Kuvayı Milliye) kuruldu.
15 Nisan’da Osmanlı senatosu üyesi Seyit Abdülkadir, İngiliz Yüksek Komiserliği’ni ziyaret ederek, İngiliz mandası altında Kürdistan kurulmasını istedi.
16 Nisan’da Fransızlar Afyonkarahisar tren istasyonunu işgal ettiler.
17 Nisan’da, İzmir limanında demirli olan Yunan Averof zırhlısından çıkan 18 kişilik Yunan birliği İzmir’de kordon boyunda bir gezinti yaptı.
Yunan askerleri kolordu komutan vekili Albay Süleyman Fethi Bey’in çabasıyla kordon boyundan uzaklaştırıldılar.
18 Nisan 1919’da İngiliz Subayı Rawlinson Trabzon’dan Erzurum’a hareket etti.
Rawlinson bağımsız bir Ermenistan’ın kurulma koşullarını araştırıyordu.
19 Nisan’da Refik Halit (Karay) posta-telgraf genel müdürlüğüne getirildi.
Sonra da Ankara’nın ve Kuvayı Milliyecilerin telgraflarını yasaklayacak, Ankara’nın sesini kesmek isteyecek, bu nedenle meclis kararıyla “vatan haini” ilan edilecek, daha sonra da 150’likler listesine girecektir.
İngiliz gizli belgelerinden anlıyoruz ki İngilizler 20 Nisan 1919 tarihine kadar Osmanlı hükümetinden 223 kişinin tutuklanmasını istediler.
23 Nisan 1919 Çarşamba günü Başbakan Damat Ferit yanında Eğitim Bakanı Ali Kemal, işgal güçlerinden subaylar ve bürokratlarla Galatasaray Lisesi’ni ziyaret etti.
Okulun öğrencilerde yarattığı “Fransız sevgisi” üzerinde durarak övücü bir konuşma yaptı ve padişahın selamını iletti.
Aynı gün, Sovyet lzvestia gazetesi başyazısında Osmanlı İmparatorluğu’na yapılan işgalleri inceliyor, Osmanlı topraklarında bir huzursuzluk ortamının geliştiğini, bunun toplumsal dalgalanmalar yaratacağını Türk ihtilalinin yakın olduğunu, bu ihtilalin Sovyetleşme hareketinin tohumlarını Afrika’ya kadar götüreceğini, Türk devriminin Sovyet Rusya’ya çok önemli bir dost sunacağını yazdı.
Kaynak: Samsun’dan Önce Bilinmeyen 6 Ay – Alev Coşkun
