4 Aralık 1918 – Her halkın kendi yazgısını kendisinin belirleyeceğini…
ABD Başkanı Wilson, I. Dünya Savaşı sonunda, yeni bir dünya düzeni kurulmasını amaçlayarak, 14 ilke açıklamış, her halkın kendi yazgısını kendisinin belirleyeceğini ileriye sürmüştü.
Wilson’un bu ilkeleri, yıkılış içinde bulunan Osmanlı devletinde özellikle azınlıklara yeni ufuklar açacağı anlamına geliyordu.
Bir kısım düşünürler, bu bildirinin Türkler için de yeni olanaklar getireceği umuduna kapıldılar.
Bu amaçla özellikle kimi gazeteci ve düşünürler bir araya gelerek Wilson Prensipleri Cemiyeti’ni, 4 Aralık 1918’de kurdular.
Bu cemiyette o günlerin hemen tüm ünlüleri yer almıştı.
Halide Edip, Dr. Celal Muhtar, Ali Kemal, Refik Halit gibi o günün önemli yazarları yönetim kuruluna getiriliyor, ayrıca Necmettin Sadak (Akşam), Celal Nuri (Ati), Velid Ebüzziya (Tasviri Efkar), Cevat (Zaman), Ahmet Emin (Vakit), Mahmut Sadık (Yeni Gazete), Yunus Nadi (Yeni Gün) gibi yazarlar da bu derneğin üyeleri arasında yer alıyorlardı.
Dernek Türkiye için Amerikan mandacılığının da öncülüğünü yapıyordu.
ABD Başkanı Wilson’a gönderilen mektupta, Türklerin çoğunlukta olduğu bölgelerin Türkiye’den koparılmasına karşı çıkılıyor ve Türkiye kendi ayakları üzerinde durabilecek bir duruma gelinceye kadar (15 yıl) Amerikan mandaterliği isteniyordu.
Ahmet Emin Yalman, bu derneğin Halide Edip’in girişimiyle kurulduğunu belirtir.
Wilson Prensipleri Derneği’nde bir yanda Akşam’dan Necmettin Sadak ve Yeni Gün’den Yunus Nadi gibi ulusalcı ve Kuvayı Milliyeciler, öte yanda Ali Kemal, Refik Halit gibi işbirlikçilerin birlikte yer alması bugün şaşkınlıkla karşılanabilir.
Ancak, günün koşulları unutulmamalıdır.
Bu cemiyetin kuruluşu 1918 Aralık ayının başıdır.
İstanbul fiilen işgal edilmiş, ne bir kurtuluş umudu ne de yol gösteren var.
Ancak, zaman içinde her şey yerine oturdu.
Zaten daha sonra özelikle Yunus Nadi bu düşünceye karşıt olarak Anadolu’ya geçti, Anadolu’da Yeni Gün gazetesini Ankara’da yayınlamaya başladı ve ilk mecliste İzmir milletvekili olarak görev yaptı.
GÜNÜN ALINTISI
Kaynak: Samsun’dan Önce Bilinmeyen 6 ay – Alev Coşkun
