8 Şubat 1919 – Türklerin onuru kırılmıştı.
Fransız Mareşali d’Esperey ikinci kez İstanbul’a geldi.
Tüm azınlıklar, özellikle Ermeni ve Rumlar, Fransız Mareşali karşılamak için yol boyunca dizilmişlerdi.
Fransız mareşali karaya ayak basınca, önce 21 pare top atışı ile karşılandı.
Bu zafer geçişini, o günleri bizzat görenlerin kalemlerinden izleyelim:
“Galata Köprüsü’nden geçerken kendisini karşılayan Osmanlı bandosunun davulları, bir ara generalin atını ürküttü.
Mareşal kırbacını sallayarak bandoyu susturdu.
Beyoğlu’na doğru ilerlerken Rum ve Ermeni azınlık okullarının öğrencileri ve İstanbul’daki azınlıklar kendisini alkışlıyorlar, azınlıklar generalin yollarına çiçekler serpiyorlardı.”
Kuşkusuz Türklerin onuru kırılmıştı.
Bu şöleni izleyen gazeteci Süleyman Nazif, gazetesine gitti ve duygularını ‘Kara Bir Gün’ adıyla kağıda döktü.
“İşgalci Fransız generalinin dün şehrimize gelişi dolayısıyla, bir kısım vatandaşlarımız tarafından yapılan tezahürat, Türk’ün ve İslam’ın kalbinde tarihinde ilelebet kanayacak bir yara açtı.
Biz ise milli varlıklarının devamını bizim yüce gönüllüğümüze borçlu olan (azınlıkların) hay-huy şamatasıyla, bu aziz matemimize en acı hareketlerin birer tokat şeklinde atıldığını gördük.”
~
Falih Rıfkı anlatıyor:
Süleyman Nazif, gazetelerden birinde, bu güne ”Kara Gün” adını vermiştir ve birkaç satırlık bir fıkra yazmıştır.
Franchet d’Esperey bunu haber alınca:
– Hemen yakalayınız, kurşuna diziniz, emrini verir.
Kim bilir kimlerin ricaları üzerine Süleyman Nazif’i kurşuna dizdirmekten vazgeçer.
Bu çözülüş gittikçe ağırlaşarak Yunanlar İzmir’e ve Mustafa Kemal Samsun’a çıkıncaya kadar sürüp gidecektir.
~
İlber Ortaylı anlatıyor:
Süleyman Nazif “Kara Bir Gün” makalesinde öyle dedi diye Türk milliyetçileri o günü ve o manzarayı Fransız komutan Franchet d’Esperey, Fatih Sultan Mehmed’e nazire yapıyor şeklinde yorumlarlar.
İşin garibi, Mareşal Franchet d’Esperey Anadolu mücadelesine sempatiyle bakmış ve genç Türkleri; İstanbul’da Britanya ile iş birliği yapan ihtiyar Türk grubuna tercih ettiğini her yerde söylemekten çekinmemiştir.
Kaynak: Cumhuriyet’in Doğuşu – İlber Ortaylı / Çankaya – Falih Rıfkı Atay / Samsun’dan Önce Bilinmeyen 6 Ay – Alev Coşkun
