5 Aralık 1918 – Tarihin böyle acı günlerinden en büyük tehlike iç çöküştür
Falih Rıfkı ‘Çankaya’ kitabında anlatıyor:
Tarihin böyle acı ve karanlık günlerinde en büyük tehlike iç çöküştür.
Vatanseverliklerine hiç şüphe olmayanların imzaladığı bir tarihî belge 1918’deki iç çöküşün ne kadar derinlere kadar gittiğini gösterir. Belgenin Türkçesi yok edilmiştir.
Fakat İngilizcesi Amerika Dış Bakanlığı arşivinden alınıp Ankara Üniversitesi Tarih Araştırmaları dergisinin III üncü cilt 4-5 inci sayısına ek olarak yayınlanmıştır.
Birinci imza Halide Edip, sonra sırası ile Yunus Nadi, Ahmet Emin, Velid Ebüzziya, Celâl Nuri, Necmeddin Sadak gibi isimleri görüyoruz.
Bu dilekçe Türk Wilsoncular Birliği adına 5 Aralık 1918 tarihi ile Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Woodrow Wilson’a verilmiştir.
Dilekleri, gelişmemiş ve geri kalmış bir milleti belki bir zaman için eğitmektir.
Viyana kapılarına kadar giden koca Osmanlı İmparatorluğunun son aydınları, hem de koyu milliyetçi aydınlar kuşağının sözü bu idi.
Paris’te Osmanlı Devletini ortadan kaldırmak isteyenlerin, gerekçe olarak bu belgeyi yabancı dillere çevirmekten başka kullanacakları hiçbir zahmetleri yoktu.
İlber Ortaylı ‘Cumhuriyetin Doğuşu’ kitabında anlatıyor:
Halide Edip Hanım’ı burada ele alalım.
Türk yakın tarihinin önemli bir portresidir ve o nispette de okumuşlarımızın yanlış tanımak ve değerlendirmekte ısrar ettikleri bir şahsiyettir.
Halide Hanım bütün Avrupai görünümüne ve yaşayışına rağmen bir müminedir, inançlı Müslümandır.
Sol düşünceye itibar etmemiştir, liberaldir.
Amerikan mandasını tutuşu kürsüye çıktığı karanlık günlerdeki ümitsizlikle ilgilidir.
İtilaf Devletleri’nden ve siyasi ahlak değerlerini kaybeden Avrupa’dan yaka silktiği için Türkiye’nin işgalinde hiç değilse böyle bir statüyü (ABD’yi) tercih etmiştir.
Kuşkusuz ki, Anadolu hareketini başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere İstiklal Harbi komutanları bir araya gelip teşkilatlandırmaya başladıkça, doğru ve gerekli yöne yürümüştür.
Teşkilatlanma başlayınca eşi Adnan (Adıvar) Bey’le Ankara’ya gitti.
Savaşı ve direnişi birlikte yaptılar.
Anadolu Ajansı’nın kuruluşunda, dış dünyaya karşı propagandada önemli başarılarda payı oldu.
Kaynak: Falih Rıfkı – Çankaya / Cumhuriyetin Doğuşu – İlber Ortaylı
